water – Pagina 14 – Paulus Jansen

Toezicht is: controleren of wettelijke regels nageleefd worden. Handhaving is: in gevallen waarbij geconstateerd wordt dat wettelijke regels niet nageleefd worden: een straf uitdelen. Een oeroude wet bij toezicht & handhaving luidt: naleving = pakkans * sanctie. Mensen en organisaties maken bij regels die ze niet (100%) geinternaliseerd hebben bewust of onbewust voortdurend de afweging: hoe groot is de kans dat ik tegen de lamp loop? En zo ja: welke sanctie hangt me dan boven het hoofd?

simpel voorbeeldje van effectieve handhaving: in Utrecht is de pakkans dat je bekeurd wordt als je niet betaalt voor parkeren sinds de invoering van de scanauto bijna 100%.

Toezicht en handhaving zijn mogelijk op grond van wettelijke bepalingen, maar voor complexere activiteiten verdient het aanbeveling om in de wet ook een vergunningplicht op te nemen, waarin de algemene wettelijke eisen voor een concrete situatie nader worden ingevuld. Daardoor weet de vergunninghouder precies waaraan hij zich te houden heeft en wordt ook het leven van de toezichthouder/handhaver een stuk eenvoudiger. Liberale partijen hebben een grondige hekel aan vergunningen: ze kosten de initiatiefnemer tijd en geld en zorgen voor een hoop gezeur. Een van de doelstellingen van het MDW-programma (“Markwerking Deregulering Wetgeving”), ingezet in de jaren 90, was het terugdringen van het aantal vergunningplichtige activiteiten. Remi Poppe voelde destijds al haarfijn aan waar dat toe zou leiden.

Ik vind toezicht & handhaving een van de meest verwaarloosde -soms zelfs: geminachte- taken van de overheid. Dat heeft te maken met de jarenlange veldtocht van (neo)liberalen tegen “regelzucht van de overheid”. Te veel mensen gaan zonder veel nadenken mee in dit frame. Natuurlijk: ieder zinnig mens moet ernaar streven om zaken zo simpel mogelijk te regelen. Maar tegelijkertijd hebben de tien landen die wereldwijd het hoogst scoren op de meetlat van geluk héél veel wetgeving. Die zorgt voor rechtszekerheid, rechtsgelijkheid en beschermt alles wat zwak is. Als je die zaken belangrijk vindt moet je ook zorgen dat die regels nageleefd worden. En niet voortdurend de kaasschaaf halen over alle publieke organen die zich met handhaving bezig houden. Of handhaving vervangen door gedogen of zelfregulering. Of -ja het is echt gebeurd- een inspectievakantie aankondigen.

De Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid bracht in 2013 het advies Toezien op publieke belangen uit. Daarin worden veel verstandige dingen gezegd over dit thema.