Collectief straffen: niet doen

De arrestatie van een aantal medewerkers van het bouwbedrijf Janssen de Jong, alsmede van zeven door hen omgekochte ambtenaren, doet de discussie oplaaien: wat moet je hier tegen doen?

Wat mij betreft is dat simpel: de daders opsporen en berechten.

Er wordt in de media stevig gespeculeerd over wat hier achter zit: heeft de bouwwereld dan niets geleerd van de grote bouwfraudezaak uit de jaren negentig? Destijds bleek het grootste deel van de bouwbedrijven prijsafspraken te maken bij de aanbestedingen van overheidsprojecten. De extra winst werd onderling verdeeld.

Wat mij betreft tonen de recente arrestaties aan dat de bouwsector nog steeds extra aandacht van politie, justitie en de Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa) verdient. De pakkans op dit soort praktijken moet vergroot worden. De bouw is -net als bijvoorbeeld de horeca- een kwetsbare bedrijfstak, omdat er veel met onderaannemers gewerkt wordt, veel contant geld over tafel gaat, de productie grotendeels op wisselende bouwplaatsen gemaakt wordt en een flink deel van het werk uitbesteed wordt door overheden. Dan liggen corruptie en fraude altijd op de loer.

Wat mij betreft is in dit soort de beste aanpak: aktieve handhaving door voldoende -en voldoende deskundig- personeel. Politie heeft nog steeds te weinig mensen voor het bestrijden van witteboordencriminaliteit. Ook zou de effectiviteit van de corruptiebestrijding verbeterd kunnen worden door de inzet van moderne analysetechnieken. Door systematisch de prijzen van aanbestedingen te analyseren kan je zien waar mogelijk sprake zou kunnen zijn van corruptie.

Moeten er ook collectieve straffen uitgedeeld worden? “Bouwbedrijven die voor de tweede keer worden betrapt op het overtreden van de mededingingswet moeten worden uitgesloten van aanbestedingen”, stelt mijn PvdA-collega Staf Depla. Ik ben dat niet met hem eens en het voorbeeld Janssen en de Jong laat zien waarom.

Bij dat bedrijf werken 1.639 mensen (cijfers 2007), waarvan er nu twee gearresteerd zijn. Van de andere 1.637 is nog geen enkele betrokkenheid aangetoond. Waarom zouden zij gestaft moeten worden voor iets waar ze part noch deel aan gehad hebben? De directie van het bedrijf heeft inmiddels laten weten verbijsterd te zijn door de arrestatie, van niets te weten en alle medewerking te verlenen aan het onderzoek. Dat lijkt me de juiste reactie. En mocht later blijken dat de directie tóch in het complot zat, dan moeten deze mensen ook voor de rechter gebracht worden. Laat echter de grote meute eerlijke, hard werkende mensen van het bedrijf daar niet de dupe van worden.

Als bij het voetballen een aantal hooligans de beest uithangen irriteert het mij mateloos als duizenden gewone supporters mede gestraft worden door collectieve maatregelen. Dergelijke straffen staan ook haaks op een van de belangrijkste beginselen van ons strafrecht.

Collectief straffen: niet doen!