dossier fusie/schaalvergroting woningcorporaties

Na de verzelfstandiging van de corporatiesector in 1994 is de schaalvergroting in een stroomversnelling geraakt. Tegelijkertijd legt de vereniging als rechtsvorm het loodje: bijna alle corporaties zijn tegenwoordig een stichting. Zowel door de schaalvergroting als door het omzetten van de rechtsvorm wordt de invloed van de huurders op het beleid ondermijnd.

Door corporatiebestuurders wordt altijd beweerd dat een fusie bedoeld is om de maatschappelijke prestaties te verhogen. De realiteit is meestal tegenovergesteld: volgens de eigen brancheinformatie van Aedes -de vereniging van woningcorporaties- bouwen en renoveren de grote corporaties minder, terwijl ze juist méér slopen en verkopen. Tenslotte blijken grote corporaties vrijwel zonder uitzondering meer overhead te hebben dan de middelgrote en kleine.

In 2013 publiceerde het Planbureau voor de Leefomgeving Schaalvergroting in de corporatiesector. Kosten besparen door te fuseren? , met daarin onder meer de volgende conclusie: “Gefuseerde corporaties hebben gemiddeld genomen zelfs hogere bedrijfslasten dan niet gefuseerde corporaties. Dit komt echter niet door de fusie, maar veeleer door andere kenmerken die fusiepartners voor de fusie ook al bezaten, zoals de bedrijfscultuur of de manier waarop de organisatie is ingericht. Er worden kortom op het punt van bedrijfslasten geen schaalvoordelen – maar ook geen schaalnadelen – behaald door middel van fusies.” Verderop wordt gesteld dat er andere redenen dan bedrijfsmatige kunnen zijn om te fuseren, dus dat een generiek verbod op fusies ongewenst is. Dat hoeft wat mij betreft ook niet, maar het zou al helpen als er een veel strakkere publieke fusietoets zou komen bij corporaties. Zeker omdat vrijwel altijd schaalvoordelen als argument voor de fusie aangevoerd worden.

De SP heeft het onderwerp van de schaalvergroting in 1997 op de politieke agenda gezet. Wij zijn zeer kritisch over dit fenomeen, net als de schaalvergroting in andere maatschappelijke sectoren als het onderwijs, de zorg en de welzijnswereld. Onze inzet heeft uiteindelijk geleid tot een beleidsregel van de minister van VROM, die -naar eigen zeggen- gebaseerd is op het nee-tenzij-principe. Helaas is sinds het van kracht worden van de beleidsbrief nog geen enkele voorgenomen fusie afgekeurd: de opeenvolgende bewindspersonen geloven de beloofde extra prestaties, zonder deze na afloop te controleren. De SP vindt dat fusies die de gedane beloften niet op afzienbare termijn waarmaken teruggedraaid moeten worden.

UPDATE 29 maart 2022

Met de invoering van de Woningwet 2015 is de positie van huurdersorganisaties bij de fusie van woningcorporaties versterkt: zij hebben nu instemmingsrecht. Toch wordt er nog steeds volop gefuseerd, mét instemming van de huurdersorganisatie. Soms op basis van goede argumenten, in veel andere gevallen omdat de huurdersorganisatie zijn rechten niet kent, onder druk gezet wordt en zijn standpunt niet formuleert na voorafgaand overleg met de achterban. Ik pleit ervoor dat je als huurdersorganisatie je nooit onder tijdsdruk laat zetten. Neem de tijd om goed onderzoek te (laten) doen naar de voor- en nadelen en overleg altijd met de bewonerscommissies en ongeorganiseerde huurders over hun mening over de voorgenomen fusie. In de brochure Fusie van woningcorporaties (2020) van de Woonbond vind je alle informatie over de wettelijke rechten van huurdersorganisaties.

OVERZICHT ARTIKELEN (meest recent: bovenaan)

4 december 2010
Minister Wonen speelt verstoppertje met Tweede Kamer

20 juli 2010
Groter, grootst: goed voor de huurder?

18 januari 2010
werkbezoek Woonzorg Nederland

23 december 2009
toezichthouders

5 november 2009
Van der Laan krabbelt terug van njet tegen nieuwe fusie Ymere

2 september 2009
Van der Laan voor het blok met nieuwe fusie Ymere

1 juli 2009
Hoe veroveren we onze woningcorpraties weer terug?

9 januari 2009
SSW De Bilt houdt niet van slopen

30 december 2008
Citaat van de dag (dissertatie Rik Koolma)

22 oktober 2008
voortschrijdend inzicht over kleine corporaties

5 oktober 2008
kwaliteit kleine corporaties nog steeds beter