Als je na zeven en een half jaar vertrekt als Kamerlid (om wethouder te worden in Utrecht) krijg je van tijd tot tijd de sceptische vraag: heb je nog iets bereikt? Klaarblijkelijk denken veel mensen dat Tweede Kamerleden vooral bezig zijn met de waan van de dag en weinig échte resultaten boeken.
Hieronder vind je een bloemlezing van concrete resultaten die ik als kamerlid geboekt heb. Ik laat daarbij twee belangrijke aspecten buiten beschouwing: het voeren van principiële debatten over de koers van kabinetten en het afleggen van werkbezoeken. De SP is vanaf 1994 in en buiten de Tweede Kamer de voortrekker geweest in de oppositie tegen liberalisering, privatisering en deregulering. Op mijn terrein zijn daarvan voorbeelden: de privatisering van de energiebedrijven, het opdoeken van de ruimtelijke ordening en de sloop van de sociale huursector, onder meer door de invoering van de verhuurderheffing. Ook het afleggen van werkbezoeken -ik schat minstens 1000- is volgens mij cruciaal voor een volksvertegenwoordiger. Je zoekt de praktijk op, stelt vragen en toetst of je ideeën herkend en gesteund worden. Dat leidt tot betere voorstellen en -minstens zo belangrijk- op het schrappen van ideeën die bij nader inzien niet zo briljant waren.
Strengere isolatie-eis voor nieuwbouwwoningen (2011): €2 miljard verdiend!
Bij het debat over de invoering van het nieuwe Bouwbesluit werd mijn motie 32757-9 aangenomen, waarin werd afgedwongen dat de isolatiewaarde voor de woningschil (dak, gevels, vloer) met 50% werd aangescherpt. Dat gaat de toekomstige bewoners van alle woningen die gebouwd worden na 2014 een grote besparing op de woonlasten opleveren (waarom?).
UPDATE jan 2022: de bewoners van de 700.000 woningen die sinds die tijd gebouwd zijn zullen op basis van de huidige gasprijzen over de eerste 30 jaar ruim €2 miljard lagere woonlasten hebben dan zonder deze wettelijke eis. Pikant detail: volgens minister Donner was het aannemen van de motie onverstandig omdat dit de woonlasten zou verhogen.
Afschaffing van de verhuurderheffing (UPDATE 2022)
Deze heb ik acht jaar na mijn vertrek uit de Kamer toegevoegd. Bij het debat over de invoering van de verhuurderheffing en de daaraan gekoppelde inkomensafhankelijke huurverhoging (februari 2013) praatte ik 72 minuten de blaren op mijn tong om alle tegenargumenten tegen deze belasting op sociaal gedrag op te sommen. Destijds zonder resultaat: minister Blok had vooraf een deal gesloten met VVD, PvdA, D66, Christenunie en SGP, waarmee dit catastrofale besluit in beton gegoten was. Maar na de invoering van de wet bleef ik in de Kamer, en later als wethouder in Utrecht en directeur van de Woonbond, ageren tegen de sloop van de sociale huursector. Uiteindelijk met succes. Ook de wettelijke regeling voor eenmalige huurverlaging voor huurders met een laag inkomen en hoge huur beschouw ik als een succes. De argumenten daarvoor kwamen al in het debat van 2013 aan de orde, later heb ik in Utrecht een lokale regeling ingevoerd die nu landelijk wordt uitgerold.
Kenniscentrum Aanpak Funderingsherstel (KCAF)(2011)
Bijna een miljoen woningen in Nederland hebben (of krijgen in de toekomst) een funderingsprobleem: woningen op houten palen die aangetast worden door schimmels of grondwaterstandverlaging, maar ook woningen op staal boven het Slochterenveld in Oost-Groningen. Schadeherstel is een dure grap. Door motie 28325-134 die ik samen met Bas Jan van Bochove (CDA) en Jack Monasch (PvdA) indiende moet het kabinet een financiële bijdrage leveren aan een Kenniscentrum Aanpak Funderingsherstel. Zo’n kenniscentrum is cruciaal om een efficiënte aanpak voor de verschillende situaties te ontwikkelen en de kosten voor herstel te verlagen. Bij 5% kostenverlaging heb je het al over een bedrag van €5 miljard. UPDATE december 2022: het funderingsloket van KCAF vervult inmiddels een nuttige rol voor kennisdeling. Publieke financiering van dit soort activiteiten blijft echter buitengewoon dun, terwijl de maatschappelijke opbrengst per € belastinggeld groot is. Merkwaardige kruideniersmentaliteit.
Wettelijke norm voor trillingshinder langs spoor (2010)
Geluidhinder staat in de top-3 van overlastbronnen die mensen noemen in de woonomgeving. Door de aanleg van de Betuwelijn en een aantal vertakkingen daarvan door Brabant en Twente krijgen steeds meer mensen te maken met trillingshinder van zware goederentreinen. Daar valt iets aan te doen met investeringen in beter materieel, geluiddempend ballastbed en beter onderhoud van de wagons. Maar dan moet er wel een wettelijke stok achter de deur staan. De motie 32123-A-124 die ik samen met Helma Neppérus (VVD) indiende, regelde dat. Twee jaar later werd mijn motie 32862-43 aangenomen, die regelt dat het toezicht op veiligheid op het spoor in één hand gebracht wordt.
UPDATE 11 juni 2022. Hoe staat het er 12 jaar later voor? Lees dat hier.
Dynamisch elektriciteitstarief voor kleinverbruikers (2013)
De meeste mensen zullen geen idee hebben wat hiermee bedoeld wordt. Daarom een korte uitleg. De prijs van elektriciteit verschilt sterk , afhankelijk van jaargetijde (’s winters-hoger), weekdag (’s zondags-lager) en tijdstip (ochtend en avondspits-duurder). Op dit moment betalen de meeste huishoudens een vaste prijs, ongeacht het tijdstip waarop de stroom wordt afgenomen. Met een dynamisch (kwartier-)tarief gaat je prijs variëren. Op sommige momenten van de dag betaal je €0,01/kWh, op andere misschien wel €0,50. Daardoor wordt het interessanter om stroom af te nemen op momenten dat stroom goedkoop is. De vaatwasser en wasmachine (en straks ook de elektrische auto) draaien ’s nachts in plaats van overdag. Grootverbruikers, zoals koelhuizen, doen dit al op grote schaal en verlagen zo hun energierekening. Maar met de ontwikkeling van internet en slimme apparaten kan dit binnenkort ook voor de kleinverbruiker. Bijkomend voordeel: je gaat slimmer met je elektriciteitskabels om, dus de netkosten zijn lager dan zonder deze maatregel. De motie 31239-160 die ik samen met Rene Leegte (VVD) was de aanzet voor de invoering.
UPDATE 15 december 2022. Door de tariefexplosie ten gevolge van de oorlog in de Ukraïne mag het dynamisch tarief zich opeens in een grote interesse van de consument verheugen. Nu nog vooral bij de grootverbruikers (en de hobbyisten) onder de huishoudens, maar ik voorspel dat binnen 5 jaar alle nieuwe vaatwassers, wasmachines, drogers en andere elektriciteitsslurpers voorzien zijn van een Wifi-interface, waarmee ze automatisch op de goedkope uren aangezet kunnen worden. Dan zal over 15 jaar 95% van de huishoudens profiteren van deze voorziening. Als dat een voordeel oplevert van €50 (20%) in de netkosten en €50 in de gebruikskosten heb je het over €800 miljoen/jaar.
Inkomensplafond corporatiedirecteuren (2008)
Vanaf 2000, toen de CAO voor corporatiedirecteuren werd afgeschaft en de directeuren vrij waren om een management vergoeding overeen te komen, heb ik met Remi Poppe gepleit voor een wettelijke maatregel om zakkenvullerij op kosten van de huurders onmogelijk te maken. In december 2007 kreeg mijn motie 31200-XVIII-42 de steun van 121 kamerleden. VVD en D66 stemden overigens tegen.. De SP wilde dat het inkomensplafond ook voor andere sectoren zou gaan gelden. In 2005 diende Jan Marijnissen bij de algemene beschouwingen een motie in om de topinkomens voor alle (semi-)publieke organisaties te begrenzen. Die kreeg toen nog alleen steun van SP, GroenLinks, D66, Groep Wilders, LPF. Maar in 2008 gingen PvdA, CDA en Christenunie overstag. Het inkomensplafond voor topmanagers werd in de Wet Normering Topinkomens begrensd tot de hoogte van de beloning voor de minister-president. Ook de publicatieplicht van de bezoldiging van corporatiedirecteuren en leden van de raad van commissarissen is er gekomen door hardnekkige actie van de SP.
Verbetering rechtsbescherming woonbootbewoners (2012)
In 2011 werden woonbootbewoners geconfronteerd met gigantische verhoging van de huur voor hun ligplaats door Rijksvastgoedbedrijf/Rijkswaterstaat. Eerder was dat al gebeurd bij ligplaatsen van waterschappen. De SP heeft vanaf 2004 gepleit voor een verbetering van de rechtsbescherming van woonbootbewoners tegen het opzeggen van ligplaatscontracten en huurverhogingen. Na mijn motie 32730-12 heeft het RIGO-onderzoek Vaste grond onder de voeten aangetoond de de rechtsbescherming onder de maat was, waarna minister Blok in februari 2014 aankondigde dit advies over te nemen en de wet te wijzigen.
UPDATE april 2022. De wijziging van het Burgerlijk Wetboek die dit regelt is deze maand door de Eerste Kamer aangenomen, acht jaar na de toezegging van minister Blok.
Initiatiefvoorstel wandel- en fietsrecreatie Een stap vooruit (2013)
Samen met Sander de Rouwe (CDA) en Duco Hoogland ontwikkelde ik een aantal voorstellen om duurzaam wandel- en fietstoerisme te bevorderen: de initiatiefnota Een stap vooruit . Een aantal van de aanbevelingen uit de initiatiefnota zijn inmiddels praktijk. Zo hebben Wandelnet en Landelijk Fietsplatform een positie bij plannen voor grote infrastructurele projecten die het fiets- en wandelnet doorsnijden. Dat heeft al geleid tot een flink aantal nieuwe ongelijkvloerse kruisingen om dikke infrastructuur veilig te kruisen. Ook is door de initiatiefnota de gedeeltelijke rijksfinanciering van Wandelnet en Fietsplatform geregeld.
Aanpak herrie AWACS-vliegtuigen Zuid-Limburg (2010/2012)
Vlak over de Duitse grens bij Brunssum/Schinveld ligt een militair vliegveld dat gebruikt wordt voor NAVO-spionagevliegtuigen. Die 30 jaar oude herriebakken veroorzaken een enorme overlast in de omgeving. Mijn motie 32123-XI-69 regelde dat de herrie 35% verminderd moet worden. De motie 33000-XII-116 regelde een geluidmeetpunt om de handhaving te verbeteren. Zie verder dossier Stop Awacs.
Strengere eisen aan het gebruik van biomassa voor elektriciteits- en warmteproductie (2007/2008)
Op basis van de VN-klimaatafspraken kan biomassa meegeteld worden als duurzame bron. Daarover is veel maatschappelijke discussie, omdat veel mensen de logica van deze afspraak niet kunnen volgen. Mijn motie 31239-4 (2007) regelde dat alleen duurzame biomassa in aanmerking komt voor een bijdrage vanuit de Stimuleringsregeling Duurzame Energie (SDE). Mijn motie 32239-23 (2008) regelde dat het gebruik van biomassa uit reststromen specifiek bevorderd wordt.
Gaskwaliteit
In 2013 werd duidelijk dat de aardgasproductie van het Slochterenveld zijn langste tijd gehad had. De samenstelling van dat gas is anders van kwaliteit (laagcalorisch) dan dat van importgas en gas van kleine velden (hoogcalorisch). Ook de invoeding van biogas kan lokaal de gaskwaliteit veranderen. Daar kunnen de bestaande CV-ketels niet goed tegen. Mijn motie 33000-XIII-63 regelde dat de bandbreedte van de gasspecificatie zodanig blijft dat niet 7 miljoen huishoudens hun CV-ketel voortijdig moeten vervangen. Dat zou een kapitaalvernietiging van enkele miljarden €€ betekend hebben.
Omvang tijdelijke verhuur (2013) UPDATE beperking tijdelijke verhuur (2022)
Toen tijdens het kabinet Rutte-2 minister Blok de ruimte voor tijdelijke verhuur begon op te rekken heb ik direct gewaarschuwd voor de gevolgen: slechtere huurbescherming, extra prijsopdrijving door een hogere mutatiegraad. Helaas was er geen politieke ruimte om dat plan tegen te houden: VVD, PvdA, D66, Christenunie en SGP vormden een blok. Volgens minister Blok zou het ook maar gaan om een heel gering aandeel van het totaal aantal huurcontracten. Mijn motie 33436-25 dwong af dat de minister de Kamer periodiek moet informeren over de ontwikkeling van tijdelijke huur.
UPDATE december 2022: de monitoring rapportages laten zien dat het aandeel tijdelijke huurcontracten geëxplodeerd is: in de Amsterdamse vrije sector is het zelfs de dominante contractvorm. Ook corporaties verhuren in toenemende mate tijdelijk, in de veronderstelling dat de huurder na afloop van de contracttermijn ‘op eigen benen kan staan’. Dat is in veel gevallen een illusie. Minister De Jonge schreef in november 2022 in zijn reactie op een brandbrief van de gemeente Arnhem dat hij gemeenten de wettelijke bevoegdheid wil geven om tijdelijke huurcontracten in kwetsbare wijken te verbieden. Een kentering?
Wetgeving: 17 amendementen aangenomen/overgenomen
Het krachtigste middel om kabinetsbeleid bij te sturen is het amendement: zo’n wijziging komt rechtstreeks in de wet of begroting(swet) terecht, daar valt voor een bewindspersoon niet mee te marchanderen. Ik heb in die 7,5 jaar ruim 100 amendementen ingediend, waarvan er 17 zijn aangenomen of overgenomen.
Via amendement 29048-21 (Warmtewet, 2007) zijn de eisen om huishoudens af te sluiten van warmte aangescherpt. Eerder was het al gelukt om via een nota van wijziging vergelijkbare bepalingen te laten opnemen in de gaswet, elektriciteitswet en drinkwaterwet. In de Warmtewet heb ik via amendement 29048-41 (2007) geregeld dat de controle op het vragen van een te hoge aansluitbijdrage verbeterd wordt. Bij stadsverwarming heeft de gebruiker geen keuze voor een alternatief, dan is strak toezicht noodzakelijk om misbruik van monopolie te voorkomen.
Bij de privatisering van de energiebedrijven werd het mogelijk om over te stappen naar een andere energieleverancier. Bij amendement 31374-7 (2008) heb ik geregeld dat iedere aanbieder in ieder geval levering op basis van een standaardcontract dient aan te bieden (naast eventueel andere contracten). Klanten kunnen bij deze contractvorm nooit verrast worden door kleine lettertjes in het contract, door deze transparantie zal de concurrentie tussen aanbieders feller zijn. Een verplichte meteropname bij switchen voorkomt gedoe bij het overstappen van leverancier. Dat heb ik geregeld via amendement 32374-10 (2008).
Bij milieuwetgeving is de handhaving vaak gebaseerd op rekenmodellen. Dat zet de deur open voor creatief rekenen. Ik heb bij veel wetsvoorstellen op het gebied van luchtkwaliteit en geluidniveau geprobeerd om de validatie van die rekenmodellen door controlemetingen te verbeteren. In twee gevallen is dat gelukt: via de amendementen 32252-32 en 32252-36 bij de Wet modernisering instrumentarium geluidbeleid (2011).
Paulus Jansen 