Veel mensen associeren de glastuinbouw met energieverspilling. De kachel opstoken voor een glazen gebouw, dat ook nog eens vaak ’s nachts baadt in het licht: zoiets kan bijna niet goed zijn. Toch is er een stille (energie)revolutie gaande in deze sector, zoals ik vandaag samen met Krista van Velzen en Fetse Visser met eigen ogen kon vaststellen. We bekeken vier projecten die elk op hun eigen manier een nieuwe stap zetten in de richting van duurzame productie.
De luchtverwarming/koeling bij prominent maakt gebruik van warmte/koudeopslag in de ondergrond
De coöperatie Prominent in ’s Gravezande timmert aan de weg met een gesloten kas. In totaal zijn 20 telers (totaal 140 hectare) van verschillende rassen tomaten bij de coöperatie aangesloten. Bij een traditionele kas wordt de overtollige warmte die ’s zomers ontstaat weggeventileerd, door ramen open te zetten. In de gesloten kas wordt deze warmte via een warmtewisselaar opgeslagen in een diepe waterlaag (aquifer) onder de kas. ’s winters wordt de opgeslagen warmte weer omhoog gepompt voor de verwarming van de kas. Bijkomend voordeel van de gesloten kas is dat de CO2-concentratie hoger kan zijn dan in de buitenlucht. De C02 wordt via een pijplijn betrokken van een Shell-raffinaderij in de nabijgelegen Europoort en deels ook zelf opgewekt in een warmtekrachtinstallatie.
In de gesloten kas is de kans op plantenziektes sterk verkleind en een effectieve vorm van biologische bestrijding van parasieten (zoals witte vlieg en luis) mogelijk. Hierdoor is het gebruik van bestrijdingsmiddelen tot nul teruggebracht. Een andere innovatie is het om-en-om vervangen van de tomatenplanten, waardoor de opbrengst van de kas beter gespreid wordt, dus het hele jaar geleverd kan worden. Commercieel draait Prominent uitstekend. 85% van de productie wordt geëxporteerd naar met name Duitsland en Groot-Brittannië.
biologische bestrijding van ongedierte met behulp van de sluipwesp is in een gesloten kas veel effectiever.
Een hele andere aanpak heeft het familiebedrijf A+G van den Bosch in Bleiswijk gekozen. Zij zijn gespecialiseerd in vleestomaten (19 hectare). Voor de verpakkingshal van het bedrijf staat momenteel een enorme boortoren van een Duitse aannemer.
Over vier maanden zal Van den Bosch zijn warmte gaan betrekken uit een geothermische bron, op 1750 meter diepte. Uit de ene put wordt water van 65 graden naar boven gepompt. Via een warmtewisselaar wordt de energie van het grondwater overgedragen aan het verwarmingssysteem van de kassen, waarna het grondwater via de retourleiding weer teruggepompt wordt naar de ondergrond. Het bedrijf beschikt ook nog over een bovengrondse warmtebuffer, om de piekvraag tijdens zeer koude perioden te kunnen opvangen. Bedrijfsleider Rik van den Bosch verwacht dat de geothermische bron zóveel energie gaat opleveren, dat hij ook nog een of twee naburige bedrijven van energie kan voorzien. De totale besparing aan aardgas bedraagt bijna drie miljoen m3/jaar. Ook Van den Bosch is aangesloten op de CO2-leiding van Shell.
Onze volgende bestemming was het tuinbouwcluster Bergschenhoek, een samenwerkingsverband van 6 tuinders (20 hectare). De bedrijven hebben een gezamelijke warmtekrachtinstallatie voor de opwekking van warmte, elektriciteit en CO2. Voor de koude-periode zijn enkele conventionele verwarmingsketels standby, die gestookt worden met biomassa (palmolie). Tenslotte is het cluster ook nog aangesloten op het warmtenet van de RoCa-centrale van Eneco. Twee bedrijven kweken paprika’s, één tomaten, twee gerbera’s en één bromelia’s.
De combinatie van groente- en bloementeelt is gunstig voor de optimale benutting van de WKK-installatie.
Arjan van der Spek, vroeger kweker maar nu fulltime energiemanager, besteedt veel tijd aan het optimaliseren van de inkoop en eigen productie van warmte en elektriciteit. De praktijk wijst uit dat daarmee niet alleen veel energie, maar ook veel kosten te besparen zijn.
Onze laatste stop is het Triangelproject in Moerkapelle. Rozenkweker Leon Dukker van Porta Nova wil daar samen met een collega overschakelen op een gesloten kas met warmte/koudeopslag.
De warmtebuffer zou niet alleen voor de rozenkweek gebruikt kunnen worden, maar ook voor de verwarming van 2600 nieuwbouw-woningen die twee kilometer verderop in Waddinxveen gebouwd worden. Een soort stadsverwarming die gevoed wordt met zonneenergie uit de kas. Zo kan het broeikaseffect ook positief uitwerken.
Het lijkt erop dat de glastuinbouw met deze ontwikkeling enorm kan besparen op energie- en bestrijdingsmiddelenverbruik, en tegelijkertijd zijn concurrentiepositie versterken. LTO Nederland heeft inmiddels een ondernemersorganisatie Glaskracht (UPDATE: per 1-1-2019 Glastuinbouw Nederland) opgericht, die de opgedane kennis bij de pilotprojecten zo snel mogelijk moet verspreiden in de sector.
Paulus Jansen 