In 2016 stelde de Europese Unie de Anti Tax Avoidance Directive (ATAD) vast. Dat is een richtlijn die bedoeld is om belastingontwijking door bedrijven via leningsconstructies (vreemd vermogen) aan te pakken. Lidstaten van de EU zijn verplicht om een richtlijn om te zetten naar nationale wetgeving. Het kabinet Rutte-3 deed dat op een manier waarbij woningcorporaties, die part nog deel hebben aan deze vorm van belastingontwijking, veel meer vennootschapsbelasting gaan betalen. Die kunnen hierdoor minder investeren. Dat begint steeds meer te knellen, vindt ook de Autoriteit Woningcorporaties.
Om te beginnen een voorbeeld dat laat zien waarom de ATAD hard nodig is.
Een belegger neemt een Nederlands bedrijf over dat een winst van €500 miljoen per jaar maakte. Dat leverde de schatkist €125 miljoen vennootschapsbelasting op. De overname wordt gefinancierd via een bedrijf gevestigd in een belastingparadijs en grotendeels gefinancierd met een lening tegen een gepeperde rente. De rente wordt in Nederland opgevoerd als kostenpost. Daalt daardoor de winst naar 0, dan betaal je hier geen belasting meer. De winst landt via de leningsconstructie in het belastingparadijs: kassa.
Het ligt dus bijzonder voor de hand om dit soort asogedrag aan te pakken. Maar waarom worden corporaties hierdoor geraakt? Zij hebben per definitie veel vreemd vermogen, omdat ze als stichting (of nog heel af en toe: vereniging) geen eigen vermogen kunnen aantrekken door het uitzetten van aandelen. Hun vermogen bestaat uit eigen vermogen in de vorm van ingehouden winst uit het verleden én leningen die ze afsluiten voor het bouwen van nieuwe woningen, verduurzamen van hun bestaande voorraad en dergelijke. Die leningen sluiten ze voor het grootste deel af bij brave banken als de BNG (= Nederlandse gemeenten) en de Waterschapsbank. Dus niet bij de Credit Suisse of de Sillicon Valley Bank. Corporaties sluizen ook geen geld weg naar het buitenland, ze hebben immers geen aandeelhouders die zo elders rijk zouden kunnen worden.
Het had daarom zeer voor de hand gelegen als bij de Nederlandse implementatie van de ATAD corporaties waren uitgesloten van deze bepaling. Daar heeft bijvoorbeeld de Woonbond tijdens de Kamerbehandeling fanatiek voor gepleit. Maar dat is niet gebeurd. Het amendement Leijten-Beckerman 35241-9, dat beoogde om corporaties uit te sluiten van de ATAD-bepalingen, werd op 14 november 2019 slechts gesteund door SP, de PvdA, GroenLinks, de PvdD, DENK, Van Kooten-Arissen, de SGP en de PVV en daarmee verworpen.
Daardoor gaan corporaties nóg meer winstbelasting (Vennootschapsbelasting) betalen dan ze al deden. Winstbelasting voor een niet-winstbeogende-instelling?? Jazeker, die is in 2008 ingevoerd door Wouter Bos. Het kabinet Rutte-3 profiteerde van dat staaltje fiscale innovatie met een overtreffende ATAD-trap. Tot welke gevolgen dat leidt begint inmiddels steeds duidelijker te worden.
De Autoriteit Woningcorporaties brengt jaarlijks verslag uit over zijn toezicht op de corporatiesector. In de Staat van de Corporatiesector 2022 schrijft zij over de ATAD het volgende:
“Door de Anti Tax Avoidance Directive (ATAD-regelgeving) dalen de fiscale lasten daarnaast in verhouding minder dan dat de rente stijgt.” (pag.11)
“Gezien het publieke doel en de werking van het corporatiestelsel, is het opvallend dat de Anti Tax Avoidance Directive (ATAD) voor corporaties geldt. Met de uitwerking van de Europese regel stelt het Rijk grenzen aan de aftrekbaarheid van rentelasten bij de bepaling van de hoogte van de vennootschapsbelasting. Corporaties die meer rente betalen dan ze fiscaal mogen aftrekken, moeten hierdoor relatief veel vennootschapsbelasting betalen. Geld dat daarmee niet meer beschikbaar is voor de grote woningbouwopgave waar de corporaties voor staan. Bij de uitwerking van de ATAD regelgeving in 2019 is mede vanwege de discussie over staatsteun gekozen om deze regels ook te laten gelden voor corporaties. De
Nederlandse uitwerking is overigens strenger dan de Europese richtlijn.” (pag.13; cursief: PJ).
De AW is niet de eerste partij die hierover aan de bel trekt. PWC accountants evalueerde in februari 2020, een jaar na de Nederlandse implementatie van de ATAD, het effect. PWC concludeert:
“Aedes (de branchevereniging van woningcorporaties in Nederland) heeft onderzoek gedaan naar de impact van ATAD-1. Dit onderzoek is getoetst door PwC en laat zien dat de woningcorporatiesector in de jaren 2019, 2020 en 2021 als gevolg van de earningsstrippingmaatregel (= Nederlandse implementatie ATAD, PJ) naar schatting jaarlijks circa 700 miljoen euro aan extra vennootschapsbelasting gaat betalen. Bij invoering ging het kabinet nog uit van circa 244 miljoen euro. In dit verband is nog van belang dat woningcorporaties nauwelijks lijken te profiteren van de huidige lage rentestanden, wat het effect van ATAD 1 mogelijk versterkt.”
Minister De Jonge gaf op 2 maart jl. in zijn beleidsreactie op de Staat van de Corporatiesector 2022 de volgende reactie op de kritiek van de Autoriteit Woningcorporaties:
“Ik herken dat de doelen van de renteaftrekbeperking als gevolg van ATAD-regelgeving niet passen bij de corporatiesector. Dat is ook de reden dat de corporatiesector bij de invoering van de renteaftrekbeperking en de aanscherping hiervan in 2022 gecompenseerd zijn, zoals ik ook heb toegelicht in mijn brief van 4 november jl. In deze brief heb ik ook toegelicht dat de opgaven uit de Nationale prestatieafspraken vooralsnog haalbaar zijn binnen de fiscale kaders en dat er een stevige verlaging van de belastingdruk voor corporaties is gerealiseerd met de afschaffing van de verhuurderheffing.” Een sigaar uit eigen doos heet dat in normaal Nederlands.
Na lange strijd is het gelukt om de Verhuurderheffing -in stapjes- afgeschaft te krijgen. Maar het begint er verdacht veel op te lijken dat de liberale fiscus met andere hand terugneemt wat hij met de ene hand gegeven heeft. Tijd voor een nieuwe huurdersopstand.
Meer lezen? zie dossier vennootschapsbelasting woningcorporaties
Paulus Jansen 