De verhuurderheffing van VVD-minister Stef Blok: een belasting op goed gedrag. Deze in 2014 ingevoerde belasting, oplopend tot €1,8 miljard per jaar, werd alléén betaald voor huurwoningen onder de liberalisatiegrens. Vrije sector huur en eigenwoningsector betalen niets. Hij is in 2022 na jarenlange actie afgeschaft.
Maar vandaag opent in de Waschsalon Karl-Marx-Hof in Wenen een tentoonstelling over een linkse verhuurderheffing die 100 jaar geleden de massale bouw van betaalbare huurwoningen mogelijk maakte. Dat is andere kost.
Toen na de gemeenteraadsverkiezingen van 1919 in Wenen voor de eerste keer in de historie een links stadsbestuur aantrad waren de kassen van de gemeente leeg, terwijl de woningnood enorm was. Het stadsbestuur besloot een gemeentelijke verhuurderheffing in te voeren ter financiering van de bouw van 25.000 sociale huurwoningen in de periode 2023-2028. Anders dan bij de verhuurderheffing van Blok werd de Weense belasting geheven over alle huurwoningen. En hij was progressief: hoog duurder de woning, hoe hoger de belasting. Uiteindelijk werd 44% van de belastingopbrengst betaald door de 0,5% duurste huurwoningen. Eigen woningbezitters betaalden net als in NL niets. Dat had te maken met landelijke wetgeving de gemeente daarvoor geen ruimte bood. Tegelijk met de Wohnbausteuer werd trouwens de huurbescherming aangescherpt met een lokale verordening.
De beoogde 25.000 woningen waren al in 2026 opgeleverd, twee jaar eerder dan gepland. Daarop werd besloten het programma te verlengen en nog eens 30.000 woningen toe te voegen. Dankzij de linkse verhuurderheffing heeft Wenen nu het hoogste aandeel betaalbare huur ter wereld.
Wethouder Breitner, die de Weense (ver)huurderheffing bedacht, ontwikkelde trouwens een heel arsenaal aan rijkeluisbelastingen om geld binnen te harken voor de financiering van de ambities van het linkse stadsbestuur. Volgens de Rote Blog ging het onder meer om nachtclubs, paardenrennen, bordelen en bokswedstrijden. In 1927 haalde hij met deze luxebelastingen 20% van de inkomsten van de stad op. Toen de Nazi’s na 1933 de macht overnamen werden deze belastingen weer afgeschaft.
Toch is de traditie van investeren in sociale woningbouw in Wenen tot op de dag van vandaag nog springlevend. Vaak in de vorm van coöperatief bezit, zoals in de wijk Sonnwendviertel. Al worstelt de stad met dezelfde maatschappelijke opgave -enorme instroom van woningzoekenden- als de Nederlandse grote steden.
Paulus Jansen 