De geluidproductie van windturbines is een van de belangrijkste argumenten die tegenstanders van wind-op-land aanvoeren om deze vorm van duurzame elektriciteitsproductie van de hand te wijzen. Daarbij wordt de emissie van laagfrequent geluid vaak als verzwarende factor genoemd. Hoeveel geluid maakt een windmolen eigenlijk? En maakt het nog verschil hoe hoog die molen is, hoe lang de wieken zijn en wat het fabrikaat is? Of de staat van onderhoud? Zeker: dat maakt een wereld van verschil.
Ik heb me altijd voor dit onderwerp geinteresseerd, zie bv. een aantal artikelen in het dossier windenergie over dit onderwerp.
Een windmolen in NL mag gemiddeld over de dag niet meer dan 47dB(A) geluid aan de buitenzijde van de relevante gevel van gevoelige gebouwen (o/a woningen) veroorzaken, voor de nachtelijke periode mag de gemiddelde waarde hooguit 41dB(A) zijn. (bron) 41db(A) is te vergelijken met de geluidsterkte direct naast een koelkast op het moment dat de warmtepomp loopt.
De wettelijke geluideis betekent niet dat niemand hinder ondervindt: de wetgever accepteert dat er bij deze norm nog steeds 9% ernstig gehinderden zijn. Ik vind dat te veel. Maar het is zelfs iets minder dan bij de normen voor verkeerslawaai en industrielawaai, waar 10% ernstig gehinderden geaccepteerd worden. Als je de norm zou willen aanscherpen -bv. tot maximaal 5% ernstig gehinderden- moet je dat voor alle soorten geluid doen, omdat in NL woningen vrijwel altijd in het werkingsgebied van verschillende bronnen liggen. Bv. meerdere wegen, een industrieterrein, een windpark en een luchthaven. Als je de lat voor slechts één type bron hoger legt zal de maatschappelijke winst teleurstellend zijn, omdat de belasting van de totale geluidmix aan de gevel slechts beperkt daalt. Verreweg de belangrijkste omgevingsbron van geluid is wegverkeer: er rijden in NL veel auto’s rond en een groot deel van de woonbebouwing ligt in de nabijheid van drukke ontsluitingswegen, provinciale wegen of autosnelwegen. Helaas is de afgelopen decennia ook de geluidbelasting in de nachtelijke omhoog gegaan. Zo’n 0,2% van de Nederlandse bevolking ondervindt ernstige hinder van windturbines, tegen 10,4% ernstig gehinderden door wegverkeer. (bron: Factsheet gezondheidseffecten van windturbinegeluid, RIVM, juli 2021).
Voor laagfrequent geluid bestaat nog geen aparte norm. Geluid onder de 125Hz is voor de meeste mensen niet hoorbaar, dus je kan kan ook niet vaststellen waar het vandaan komt. Maar het is er wel en je kan er -als je er gevoelig voor bent- ook last van hebben. Net als hoorbaar geluid kan ook laagfrequent geluid allerlei bronnen hebben: wegverkeer, industrie, apparaten in huis. En ook windturbines, al doen hierover veel indianen verhalen de ronde. Je kan met een simpele meting vaststellen of laagfrequent of hoorbaar geluid aan een gevel afkomstig is van een windturbine. Goede uitleg hierover geeft dit filmpje van Jan van Muijlwijk naar aanleiding van metingen die hij uitvoerde bij windparken in Groningen en Drenthe.
Is het mogelijk om de geluidoverlast van windturbines verder terug te brengen? Zeker, op verschillende manieren
Allereerst: door minder, maar grotere en hogere turbines te plaatsen. De illustratie aan het begin van dit artikel laat zien dat bij een afstand gelijk aan de ashoogte tot de mast het geluidniveau sterk gedaald is. Voor een ashoogte van 130m is het gebied met de hoogste belasting 5,31 hectare, voor een ashoogte van 65m slechts 1,33 hectare. Maar als je één 5MW turbine met een ashoogte van 130m vervangt door zes 2,5MW turbines met een ashoogte van 65m neemt het zwaarst belaste gebied toe naar 7,96 hectare: ruim 50% méér. Ik gebruik dit voorbeeld van NWEA, omdat beide configuraties evenveel stroom produceren: 17.500 MHh/jaar. Maak je deze rekensom voor het aantal m2 gebied binnen de Lnight-norm van 41dB(A) dan is het verschil tussen de zware, hoge turbine en zes kleinere/lagere nog veel groter.
Ten tweede: door turbines toe te passen met de laagste geluidproductie. Rotorbladen die zijn ingesteld op maximale elektriciteitsproductie produceren meer geluid dan rotorbladen die zijn ingesteld op lage geluidproductie. Bij sommige turbines kan je de stand van de rotorbladen bijregelen om de geluidproductie te verlagen. Dat is niet altijd nodig: als het stevig waait domineert het geluid van de wind sterk, maar bij lagere windsnelheden en specifieke atmosferische omstandigheden wordt het turbinegeluid dominanter. Dan kan afregelen het geluidniveau aan de gevel verlagen.
Ten derde: door turbines goed te onderhouden. Alle apparaten en voertuigen die slecht onderhouden zijn maken meer herrie, dat is voor windturbines niet anders.
Ten vierde: door een goede ruimtelijke inpassing. De voormalige rijksadviseur voor het landschap Yttje Feddes bracht daar in 2011 een advies over uit dat nog steeds heel waardevol is in mijn ogen.
In Denemarken, het land met het hoogste aandeel wind in de elektriciteitsproductie van alle EU-lidstaten, loopt op dit moment een interessant DecoWind project om de geluidemissies van windparken verder te verlagen.
Ik ben ervan overtuigd dat het in een dichtbevolkt land als Nederland mogelijk is om -naast veel wind op zee- ook een substantieel grotere hoeveelheid wind op land te realiseren, zonder dat dit gepaard hoeft te gaan met een toename van het aantal ernstig gehinderden. Een beter ruimtelijk beleid is daarbij de sleutel.
Paulus Jansen 
Een goed overzichtje! De invloed van het toerental, het “jankende” geluid van de tandwielsystemen bij de oudere molens, het versnellen en vertragen bij harde wind (vooral bij de kleinere molens) zijn nog aspecten die bij de moderne grote molens veel beter uitpakken. Er is een vrij grote groep die overtuigd is dat je er ziek van wordt, artsen verbinden zich daar ook vrij makkelijk aan. Deze groep overtuig je niet met metingen en data. Hoe ga je daarmee om?
LikeLike
Interessant overzichtsstuk, dankjewel! Kleine opmerking: geluid onder 125 Hz is wel degelijk hoorbaar. Pas onder de ± 25 Hz zijn de meeste mensen er ongevoelig voor.
LikeLike
Geachte heer Jansen,
Deze benadering heb ik eerder gezien en doet geen recht aan de feiten, zoals die zich voordoen bij omwonenden in ons land en heb inmiddels 15 jaar ervaring met windturbine industrie.
Laten we starten bij de indicatoren en de invalide achterhaalde geluidsnormen Lden en Lnight, die op zich ongeschikt zijn ( zie Pedersen e.a. 2007) om de verstoring van geluid en die mens en dier treft zowel in lichaam als op gehoor te indiceren. Juist door modulatie ( sprongen in geluidsdruk van 3- 5 Db ter plaatse) kan o.a. slaapverstoring optreden, echter dat indiceren deze berekende virtuele normen geheel niet. Doordat deze berekende normen niet meetbaar zijn bij hinder ter plaatse van omwonenden zijn ze eveneens ongeschikt voor handhaving en kunnen dus nimmer onze gezondheid of welzijn van de leefomgeving borgen. We werken dus met een paarse krokodil / nep indicatoren en doen voorkomen dat we burgers daarmee kunnen beschermen. Verder wordt er gemeten met Db(A) filtering waardoor de relevante geluidsignatuur onder de 125 Herz niet of nauwelijks wordt mee geteld. Mens & dier hun lichaam is juist gevoeliger voor de laag frequente trillingen / golven.
Terecht merkt u op dat hier nog een set van indicatoren en effectiever normen voor moet komen.
Algemener: windturbines verstoren de fysieke leefomgeving van mens en dier, waarbij het om veel meer aspecten gaat dan geluid ( hoorbaar en onhoorbaar) denk aan trillingen door de bodem die zeer goed waarneembaar zijn bij de grote turbines, denk aan Milieu vervuiling ( erosie, giftige Bisphenol stoffen , SF6 enz) , Helix reacties, verslechteren lokaal klimaat & meteo effecten als gevolg van wegnemen windsnelheid, lichtschitteringen, onrust en stress door continue draaibewegingen en licht verschillen in leefomgeving binnen en buiten, wegnemen schaarse grond & stoffen voor woningbouw, enz enz.
Wat ervaart omwonende simpel gesteld nabij vervuilende wind-industrie terreinen:
– turbine voor je huis = ongewenste “intimiteit”, want het komt ongevraagd, zonder pardon, met allerhande “handen” je rustige en veilige persoonlijke leefomgeving binnen tot in je slaapkamer en dringt zelfs je lichaam met IF&LF ongevraagd binnen met mogelijke ernstige gevolgen en/of schade!
– je gezinsleven, gezondheid en welzijn gaan naar de knoppen, zonder dat je serieus wordt genomen en/of dat je (persoonlijke) leefomgeving effectief wordt beschermd. ( turbine voor je deur is geen ongeluk maar bewuste schadelijke handeling van een initiatiefnemer)
– afstand houden en respecteren van onze burger- en grondrechten ( art 10 & 11 ) lichamelijke integriteit & privacy is geheel niet aan de orde.
– namelijk de IF&LF trillingen & golven die je lichaam en leefomgeving treffen kunnen worden gemeten, geïdentificeerd en grotendeels worden vermeden, derhalve zijn de overheid en initiatiefnemer(s) nu aan de beurt om een deugdelijke nieuwe set indicatoren en normen te ontwerpen.
Voor omwonenden is op dit moment het grootste manco in beleid, dat omwonenden met hun leefomgeving door de Politiek compleet voor de bus worden gegooid. Er is geen enkel burenrecht waarop omwonenden een beroep kunnen doen en de planschade is veelal een fooi!!
Indien je de gehele schade gaat schatten voor omwonenden voor de duur van 20 jaar inclusief gezondheid schade direct & indirect en het inleveren van levensjaren (o.a. hogere sterftekans ), dan kom je snel op 1 – 2 ton schade voor direct omwonenden waar niets tegenover wordt gesteld. De maatschappelijke schade is derhalve veelal factoren groter dan het economische voordeel. Maar ja politiek gaat over beeldvorming en onwelgevallige zaken onder vloerkleed vegen. Het asociale is veelal ook nog dat turbines worden geplaatst nabij arme wijken en niet zozeer midden in een villapark of daar bij in de buurt. De politiek en initiatiefnemers zitten niet te wachten op serieuze tegenstand, die hun geld feestje verstoren op basis van perverse hoge subsidies. Zie de andere schandalen in ons land Groningen, UGS Norg, Tata steel, enz. het wordt tijd dat Politiek de burgers ( klein en groot) beschermd en weet te bedienen met effectief beleid en dito uitvoering. Het zou het vertrouwen in de Politiek en gezag Overheden goed doen en sterk kunnen verbeteren.
LikeLike
Beste heer/mevrouw Bron,
U beticht de schrijver van een verkeerde voorstelling van zaken, en doet het vervolgens zelf. Het lijstje nadelen en risico’s dat u opnoemt, klinkt indrukwekkend. Maar energie opwekken is nu eenmaal niet gratis: het ‘kost’ landschap en milieu. U benoemt de nadelen voor windmolens. Doe nu eens hetzelfde voor kolencentrales, of biomassa, of kernenergie, aardgas etc. Zullen we er dan maar mee stoppen, met energie opwekken?
De moderne maatschappij staat op gespannen voet met de pastorale wereld die u denkt te kunnen behouden. Maar mijn en uw levenswijze en welvaart zijn gestoeld op de ruime, zekere beschikbaarheid van goedkope energie. Windmolens veroorzaken geen noemenswaardige fijnstof, laten vrijwel geen giftig afval achter, vormen geen ontploffing- of terrorismerisico, veroorzaken geen aardbevingen, olierampen, klimaatverandering, stoflong of kanker. En ze leveren ook nog eens goedkope elektriciteit, vooral in combinatie met zonnepanelen.
Wellicht bent u bekend met deze uitdrukking van militaire oorsprong: Is this the Hill you wanna die on? Oftewel: is dit nou werkelijk de strijd die u wilt voeren?
LikeLike
Beste Paul,
Mijn pleidooi is niet gericht op niets doen, maar zorgen dat we adequate effectieve normen krijgen in dit land. En windturbines plaatsen op verantwoorde afstanden tot woonkernen en omwonenden.
Daarvan is nu geen sprake en de trein met projecten gebaseerd op onjuiste aannames en te korte afstand tot omwonenden rijdt door en leidt onnodig tot onnodig verlies aan draagvlak en schade. De eerste 3 turbines die in onze omgeving zijn geplaatst hebben we geen bezwaar tegen gemaakt staan op voldoende afstand ca 1.2 km en zijn ca 120 meter hoog ( 2 MW). Nieuwe plannen gaan over veel grotere turbines op nog geen 400 meter afstand tot woningen en die er bij gaan komen. Daar maken we wel bezwaar tegen, want is te nabij met aanzienlijke gevolgen voor leef- woon- en gezinsleven van desbetreffende omwonenden. Het gaat dus niet om strijd of dood gaan op de verkeerde heuvel, maar om respect voor de grondrechten en de toekomst van de gezinnen en hun kinderen die hun leven onnodig voor de bus wordt gegooid vanwege invalide normstelling. Begrijp uit uw reactie dat u niet op 400 meter afstand van zo’n grote turbine woont?
LikeLike
Geachte heer Jansen,
Er klopt iets niet aan uw stuk. U schrijft:
” Een windmolen in NL mag gemiddeld over de dag niet meer dan 47dB(A) geluid…”
Het gaat hier om een jaargemiddelde. Zie ook:
https://www.rvo.nl/onderwerpen/duurzaam-ondernemen/duurzame-energie-opwekken/windenergie-op-land/geluid/geluidnormering#:~:text=Het%20jaargemiddelde%20geluidniveau%20Lden%20dat,nachtperiode%20Lnight%20van%2041%20dB.
Het gebruik van een jaargemiddelde norm bij windturbines zorgt ervoor dat na 3 windstille dagen, er weer 3 dagen heel veel herrie gemaakt mag worden.
Ook klopt het niet dat de normen overeen komen met de normen voor wegverkeer. Het RIVM heeft al in 2009 geconcludeerd dat de jaargemiddelde Lden norm daarvoor op ongeveer 40 Db moet liggen. Bron:
Klik om toegang te krijgen tot 680300007.pdf
(pagina 6 onderaan).
Ik kan uit ervaring praten als omwonende van windpark N33. De huidige normen voldoen absoluut niet, en als je kijkt naar het aantal klachten rond dit windpark dan wordt ook de norm van maximaal 9% gehinderden overschreden.
Met vriendelijke groet,
J. Boscher
LikeLike