Nederland is het land met de hoogste veerpontendichtheid ter wereld. We hebben er zo’n 400, waarvan ruim 300 bediend. Deze essentiële schakels in ons fijnmazig fiets- en wandelnetwerk verdienen meer aandacht van bestuurders en volksvertegenwoordigers. De lokale economie, de basisschool, dorpswinkel en huisarts hebben meer aan een pont in het dorp dan aan een brug of tunnel 10 kilometer verderop.
Medio vorig jaar ontstond er rumoer in Gelderland toen het provinciebestuur aankondigde dat de bodem van het verenfonds bijna bereikt was -er werd al jaren geen geld meer in gestort- en dat voortaan de gemeenten de financiering maar moesten regelen. Gelderland heeft 48 veerponten, waarvan de helft niet kan varen zonder overheidsbijdrage. Die bijdrage is per overgezette passagier overigens lager dan voor een reiziger met het streekvervoer.
Het voetveer bij Millingen, schakel in het fietsrondje NL en het Pieterpad, ging deze winter uit de vaart omdat de twee gemeenten aan weerszijden van de Rijn het niet eens konden worden over hun bijdrage. Dat was het moment waarop Vrienden van de Veerponten, Fietsersbond, ANWB, Landelijk Fietsplatform, Wandelnet en de Stichting Pieterpad besloten de Veerpontencoalitie (VPC) op te richten. Binnen een paar maanden lukte het om de dreigende teloorgang van de Gelderse ponten tot een verkiezingsthema bij de provinciale statenverkiezingen te promoveren. En inmiddels zit er een nieuw provinciebestuur dat zijn (mede)verantwoordelijkheid voor de exploitatie van veerponten weer erkent.
Toch is daarmee de kou nog niet uit de lucht. Ook elders in Nederland dreigden ponten opgedoekt te worden, zoals Hoek van Holland-Maasvlakte (schakel in de internationale Noordzee fietsroute), Maasluis-Rozenburg (“er komt toch de Blankenburgtunnel”) en Breukelen-Nieuwer ter Aa (“Amsterdam-Rijnkanaal te gevaarlijk voor overstekende pont”). In alle gevallen kwam de lokale bevolking, geholpen door de fiets- en wandelorganisaties, in het geweer.
De VPC heeft daarom voorgesteld dat er een landelijk onderzoek komt naar de maatschappelijke baten en exploitatievormen van veerponten. Zo kunnen enerzijds de knelpunten in de huidige exploitatie worden vastgesteld. Een voorbeeld daarvan is de verduurzamingsopgave van de ponten, die zonder publieke bijdrage niet van de grond komt. Maar anderzijds kan een kennisbasis gevormd worden voor een samenhangend netwerk, efficiënte en duurzame exploitatie tegen verantwoorde maatschappelijke kosten. Ik was een tijd geleden op bezoek in Grou, waar een aantal lokale stichtingen met veel vrijwilligers een groot aantal -deels elektrische- pontjes exploiteren. Dat heeft het duurzaam toerisme in het Nationaal Park De Alde Feanen een enorme boost gegeven.
Inmiddels heeft Tour de Force, het landelijk samenwerkingsplatform voor de promotie van fietsen in Nederland, onze suggestie voor een landelijk onderzoek overgenomen. Namens de VPC zit ik in de werkgroep die het onderzoek begeleidt. Naar verwachting zijn de onderzoeksresultaten in het eerste kwartaal 2024 beschikbaar. Een hoopvolle ontwikkeling voor de bewoners van de dorpen en steden in de buurt van waterwegen. En voor iedereen die van fietsen en wandelen houdt.
UPDATE 14 april 2025
Lees hier het interview over de exploitatieproblemen van veerponten op het Mobiliteits Platform
Paulus Jansen 