Vier jaar geleden schreef ik bij mijn vertrek uit de Tweede Kamer een blog over de wapenfeiten waar ik met tevredenheid op terugkeek. Inmiddels zijn we vier jaar wethouderschap in Utrecht verder. Heeft dat nog iets opgeleverd?
Mijn politieke speelruimte werd afgebakend door het Collegeprogramma 2014-2018. Het College bestond uit D66 (13 raadszetels), GroenLinks (9 raadszetels), VVD (5 raadszetels) en SP (4 raadszetels). Samen een ruime meerderheid in de raad (45 zetels). De SP was de kleinste partij en bovendien niet nodig voor een meerderheid in de raad. Waarom dan toch meedoen? Een belangrijke overweging was dat Utrecht de eerste grote gemeente (G4) kon worden waar de SP kon laten zien dat we prima kunnen besturen. Tot dat moment werd door andere partijen en media vaak geroepen: ze duiken voor hun verantwoordelijkheid. De onderhandelingen werden gevoerd door Nicole van Gemert, Tim Schipper en ondergetekende.
Binnen het college was ik verantwoordelijk voor:
- wonen (met uitzondering van projecten in Leidsche Rijn en projecten met een gemeentelijke grondexploitatie, die vielen onder Kees Geldof)
- ruimtelijke ordening
- gemeentelijk vastgoed (niet: grondzaken)
- vergunningverlening en handhaving op het gebied van bouwen en wonen
- sport
- dierenwelzijn
Hieronder een overzicht van de prioriteiten en resultaten per portefeuille.
WONEN
Het aantal sociale huurwoningen steeg op basis van de prestatieafspraken voor de periode 2016-2019) met netto 1.800. In de voorgaande periode 2012-2015 was een daling van 3.000 afgesproken.
Er zijn betere afspraken gemaakt met de corporaties om de ontwikkeling van de planvoorraad beter te bewaken, door middel van een groslijst. Op die manier ontstaat er meer zicht op de mogelijkheden om de sociale woningbouwproductie verder op te voeren, ook op de (80%) locaties die in handen zijn van particuliere beleggers en ontwikkelaars.
De productie van middelhure huurwoningen is spectaculair gestegen: van <500 (2014) naar 2.000 (2017). We hebben ook -als eerste gemeente in NL- lokale kaders vastgesteld voor de prijs/kwaliteit-verhouding van middeldure huurwoningen: €€/m2, huurindex, verhuurtermijn voordat uitponding is toegestaan (raadsbesluit december 2017).
In de periode 2014-2018 is de planontwikkeling voor 4.000 nieuwe studenteneenheden gestart. Ook dat is spectaculair meer dan de vorige vier jaar.
De huurverhoging voor de corporaties is gedaald van gemiddeld 5% (2014) naar gemiddeld <1% (2017).
Huurders van een sociale huurwoning met een laag inkomen en een hoge huur (>aftoppingsgrens) kunnen vanaf september 2017 in aanmerking komen voor een huurkorting van gemiddeld €600/jaar.
Huurders zijn nu volwaardige partij bij de prestatieonderhandelingen en andere overleggen met de woningcorporaties. Huurdersorganisaties kunnen een financiële bijdrage krijgen voor projecten op het gebied van versterking van hun basis en kennisontwikkeling.
We hebben de ervoor gezorgd dat de huur van de tijdelijke huurders van de Oudegeinlaan (die in strijd met de prestatieafspraken méér betaalden dan de oorspronkelijke huurders) verlaagd is.
De toewijzing van sociale huurwoningen is (in regionaal verband) op een aantal punten verbeterd. Zo zijn de kansen van senioren om te verhuizen naar een passende woning vergroot, doordat deze groep (gehandicapten zijn hieraan gelijkgesteld) voorrang krijgt bij de toewijzing van gelijkvloerse woningen.
Voor de uitstroom uit de GGZ, jeugdzorg, jonge asielzoekers is een nieuw concept “magic mix”ontwikkeld (met dragende huurders), waarbij deze groep complexgewijs in combinatie met dragende bewoners gehuisvest wordt.
We hebben prestatie- afspraken gemaakt met de woningcorporaties, over het verduurzamen van hun bezit. Vier van de vijf corporaties halen label-B in 2020, Mitros haalt label-B in 2024. Een groot aantal corporatiewoningen wordt komende jaren voorzien van zonnepanelen, bij GroenWest zelfs 1.000 woningen tot 2021.
Voor de eerste keer zijn er met zes particuliere beleggers van verouderde complexen afspraken gemaakt over groot onderhoud in combinatie met energiebesparing.
Bij nieuwbouw en transformaties worden standaard (zowel bij aanbestedingen als bij anterieure overeenkomsten) afspraken gemaakt over een hoger energetisch ambitieniveau dan de wettelijke norm.
De toegankelijkheid/bezoekbaarheid van woningen en gebouwen wordt beter ingekaderd door de Utrechtse Standaard Toegankelijk. Deze is van toepassing op alle nieuwbouw en groot onderhoud van gemeentelijke gebouwen, we lobbyen actief om ook andere partijen (corporaties, ontwikkelaars, beleggers) zich te laten committeren aan deze aanpak.
Voor de eerste keer in de historie zijn er door de regio (U16) gemeenschappelijke afspraken gemaakt over een minimale groei van de sociale huurvoorraad (+3% in vier jaar).
Er zijn betere spelregels gekomen voor splitsen en omzetten: het verbouwen van grote woningen in appartementen of voor kamerverhuur. Een minimumoppervlakte-eis voorkomt de bouw van kippenhokken voor veel te veel geld.
Huisjesmelkers worden in Utrecht nu keihard aangepakt. We hebben een huurteam gevormd om huurders te helpen bij het aanvechten van bovenwettelijke huren. Zij brengen gemiddeld 450 zaken per jaar voor de Huurcommissie, die vrijwel allemaal gewonnen worden.
RUIMTE
De Ruimtelijke Strategie Utrecht is vastgesteld. In deze strategie krijgt een gezonde en duurzame verstedelijking uitgewerkt:
- Vooral bouwen in de bestaande stad in plaats van nog meer buitengebied te bebouwen.
- Een verschuiving van de mobiliteit van auto richting fiets, openbaar vervoer en voetganger; bij binnenstedelijke ontwikkelingen wordt de structuur van de wijk gebaseerd op dit beginsel; een mooi voorbeeld wordt het volledig ongelijkvloerse fiets- en wandelpad langs het Merwedekanaal, onderdeel van het ‘rondje stadseiland’.
- Meer aandacht voor groen/blauwe verbindingen en collectief (openbaar en semi-openbaar) groen in gebieden die verdicht worden, groene daken, klimaatadaptatie.
- Ongedeelde stad: we streven naar wijken met een gemengde opbouw; dat moet ook tot uitdrukking komen in de woningbouwprogramma’s.
Voor een aantal grote binnenstedelijke locaties zijn de ruimtelijke kaders vastgesteld: Wisselspoorgebied (1.200 woningen), Cartesiusdriehoek (2.300 woningen), Medewedekanaalzone (minstens 6.000 woningen).
Utrecht heeft de beste rapportcijfers van NL als het gaat om de transformatie van voormalige kantoren, scholen, zorggebouwen naar wonen, vaak in combinatie met andere functies. In 2016 al goed voor 1.000 woningen!
Veel projecten die al jarenlang in het slop zaten (zoals De Gaard, Wilhelminawerf, Kruisvaart, Royco, Opaalweg, diverse projecten Rotsoord, Queeckhovenplein) zijn vlotgetrokken, waardoor er nu zicht is op realisatie of de uitvoering gestart is.
We hebben de Utrechtse Volkstuinverenigingen geholpen om een aantal beheerproblemen op te lossen en hun organisatie te versterken. Utrecht heeft in 2015 The Golden Rose Award gewonnen van de internationale vereniging van volkstuinders.
Bij iedere ruimtelijke ontwikkeling wordt bezien hoe deze kan bijdragen aan de realisatie van duurzaamheidsdoelen op stedelijk niveau. Denk aan de ongelijkvloerse kruising van de hoofdfietsroute Merwedekade met de Van Zeijstweg, de fietstunnels bij het Wisselspoorgebied, het ringpark Dichterswijk en het Rondje Stadseiland.
Vergunningverlening-handhaving/BOUWTOEZICHT
Pilot APK woninginstallaties. Door middel van een voorbeeldproject aangetoond dat een algemene periodieke keuring van woninginstallaties bij oudere woningen veel installatiegebreken aan het licht brengt, met als opbrengst: minder risico op branden, koolmonoxidevergiftigingen, electrocuties e.d.; een gezondere binnenlucht; combinatie met energieadvies mogelijk.
Als eerste gemeente in NL plan van aanpak verwijdering asbestdaken
Per 1-1-2024 zijn eigenaren van asbestdaken verplicht om deze verwijderd te hebben. Utrecht heeft nu al een plan om de drie belangrijkste categorieën eigenaren (boeren, MKB en woningbezitters) te helpen om tijdig aan deze verplichting te voldoen.
Onderzoek dichtslibben achterterreinen. Nadat een wijk is opgeleverd worden er (soms nog voor de definitieve oplevering) weer bouwwerken aan toegevoegd, of bestaande bouwwerken vergroot. Door deregulering zijn veel toevoegingen aan de achterzijde vergunningvrij geworden. Dat komt aan de ene kant tegemoet aan de wensen van een bewoner (of andere eigenaar), maar kan anderzijds de leefbaarheid aantasten, ook vermindert het waterbergend vermogen van een wijk. Een onderzoek van een stageaire van de Hogeschool Utrecht toonde aan dat deze toevoegingen na de oplevering zeer omvangrijk kunnen zijn. We hebben de Tweede Kamer daarover geinformeerd, op dit moment loopt een vervolgonderzoek.
Toolbox Bouwhinder. Er is een instructie gemaakt voor bouwbedrijven om de overlast en veiligheidsrisico’s bij bouwprojecten (met name in bestaand stedelijk gebied) zoveel mogelijk te beperken: stof, geluid en trillinghinder, verkeersoverlast, veiligheid buiten de schutting.
GEMEENTELIJK VASTGOED
Heldere koers vastgesteld voor de exploitatie, huurprijsbepaling en verkoopstrategie van gemeentelijk vastgoed. (portefeuille: €1,6 mrd).
Zeer ambitieus programma ingezet voor het verduurzamen van gemeentelijk vastgoed.
Restauratie domtoren en stadhuis in gang gezet.
De Utrechtse Standaard voor toegankelijkheid vastgesteld. Afspraken om zowel bij nieuwbouw als renovatie/groot onderhoud van gemeentelijk vastgoed van meet af aan rekening te houden met de belangen van mensen met een functie beperking.
SPORT
Nieuw tarievenbeleid waarbij als uitgangspunten golden:
- Een eind maken aan historisch gegroeide ongelijke behandeling van vergelijkbare verenigingen
- Verkleining verschillen tussen binnen- en buitensporten
- Tariefdifferentiatie tussen piek- en daluren stimuleert betere bezetting
Mogelijkheden voor zelfbeheer verruimd: verenigingen die dat willen krijgen de mogelijkheid om het beheer van complexen geheel of gedeeltelijk over te nemen. Bekendste voorbeelden zijn UZSC (zwembad Krommerijn) en Kangoeroes (sporthal Lunetten).
Integratie Vereniging Sport Utrecht en Harten voor Sport in één sterke organisatie met als taken: sportstimulering; kennisontwikkeling, kadervorming en belangbehartiging sportverenigingen; verbinding sport met andere maatschappelijke thema’s; versterken topsportklimaat.
Utrecht staat nu veel steviger op de kaart als capabele organisator van topsportevenementen: Grand Départ Tour de France 2015; buitendag Tata Steel Chess 2016; EK Vrouwenvoetbal en NK Atletiek 2017; EK Beachvolleyball en NK Atletiek 2018.
DIERENWELZIJN
Alle dierenwelzijnsactiviteiten in één hand gebracht (Dierenbescherming), waarbij een aantal uitvoeringsaspecten (chippen katten) verder verbeterd zijn.
Pachtcontract sportvisserij vernieuwd, waarbij een aantal ecologisch waardevolle wateren zijn uitgezonderd voor de sportvisserij en een aantal afspraken met betrekking tot verantwoord vissen beter verankerd zijn.
Pilot diervriendelijk bouwen: we hebben van de provincie Utrecht (bevoegd gezag) toestemming om het flora- en faunaonderzoek bij bouwprojecten (van de gemeente Utrecht) te schrappen, de daarmee bespaarde middelen investeren we in voorzieningen voor dieren. Per saldo betekent dit dat papierproductie vervangen wordt door voorzieningen die het voorkomen en de rijkdom van soorten bevorderen.
We hebben een aantal lobby-initiatieven van alle wethouders dierenwelzijn voor verbetering van wetgeving op dit punt gesteund c.q. daar zelf het initiatief toe genomen (: betere registratie dierenmishandeling).
Paulus Jansen 