Honderd jaar geleden nam de Vlissingse scheepswerf De Schelde het initiatief voor de Vereniging tot verbetering van de volkshuisvesting, later omgedoopt tot woningbouwvereniging De Schelde. Zeven jaar geleden fuseerde de Schelde met de andere Vlissingse corporatie Basco. Ze noemden zich l’Escaut. Dat is chique Frans voor …. De Schelde. Ik was er maandag op bezoek.
Scheepswerf De Schelde had al in 1882 een eerste complex arbeiderswoningen gebouwd achter het Arsenaal, in de volksmond bekend als De Tachtig Plagen (foto IISG)
Walcheren is maar een klein schiereiland, maar het is toch nog onderverdeeld in drie gemeenten met een zeer verschillend karakter. Vlissingen is vanouds de arbeidersstad, Middelburg het bestuurscentrum en Veere staat voor alle dorpen in het landelijk gebied.
Je ziet die driedeling ook terug in het woningbestand. Vlissingen heeft verreweg het hoogste aandeel sociale huurwoningen (42%). Ook de voorzieningen voor maatschappelijke opvang zijn allemaal in Vlissingen geconcentreerd.
De fusie van Basco en De Schelde in 2002 was ingegeven door de verwachting dat het aantal inwoners van de regio gaat teruglopen, waardoor ook de woningbehoefte gaat dalen. Dat is een stevig risico als je veel vastgoed bezit: als er leegstand ontstaat kost dat huurinkomsten en ook zal in een ontspannen woningmarkt de waarde van het woningbestand dalen. Omdat corporaties tegenwoordig een flink deel van hun investeringen in nieuwbouw en renovatie moeten financieren via de verkoop van woningen heb je een probleem wanneer je in een krimpregio gevestigd bent. Datzelfde probleem hebben ook de corporaties in delen van Groningen, Friesland en Limburg.
Vlissingen is tijdens de Tweede Wereldoorlog zwaar gebombardeerd en is in de laatste maanden voor de bevrijding door de Duitsers onder water gezet, als verdediging tegen een mogelijke invasie.
Een groot deel van het bezit van l’Escaut bestaat daarom uit wederopbouwcomplexen uit de periode 1945-1965: gebouwd toen goede bouwmaterialen en geschoolde bouwvakkers schaars waren. Het meest voorkomende woningtype is de portiekflat zonder lift, wat lastig is als de bevolking vergrijst en de huurders juist gelijkvloerse, levensloopbestendige woningen nodig hebben.
Een tijdlang heeft l’Escaut stevig met de sloophamer gezwaaid, maar volgens directeur Jan van Beekhuizen is die periode voorbij. Inmiddels geeft de corporatie de voorkeur aan een fijnmaziger aanpak, die meer ruimte biedt om alleen daar iets te doen waar draagvlak onder de huurders aanwezig is.
Een van de bewoners van zo’n complex dat vroeger zeker zonder pardon plat zou zijn gegaan is Piet van Eck. Hij is lid van de klankbordgroep van bewoners van veertig jaar oude portiekflats in Nieuw Bollendijke. De bewoners betalen nu een huur van €305/maand en neigen ertoe om de voorkeur te geven aan renovatie in plaats van sloop, vooral op grond van de huurlasten. Volgens l’Escaut zou nieuwbouw wel eens voordeliger kunnen zijn, omdat dan de energiekosten veel lager worden. Binnenkort wordt de knoop doorgehakt nadat beide opties voorzien zijn van een prijskaartje.
Het complex Ravesteijnplein, in de jaren dertig een voorbeeld van goed wonen, staat nu op de nominatie om gesloopt te worden.
Bij mijn bezoek werd ik vergezeld door Trix de Roos en Lian Colijn van de SP Vlissingen, die de lokale situatie al goed kennen, mijn medewerker Arnout Hoekstra en door Eric Wilms van het Platform Antwerpse Sociale Huurders.
Na zes uur discussieren en wijkbezoeken was mijn zeer tekort schietende inzicht in de Zeeuwse volkshuisvesting geheel weggewerkt, mede dankzij de gastvrijheid van een aantal betrokken volkshuisvesters.
Paulus Jansen 