Sinds een maand of twee ben ik betrokken bij de organisatie van het Nederlands Kampioenschap Schaken (m/v), dat dit jaar net als in 2023 gespeeld wordt in stadion Galgenwaard in Utrecht. Belangstellenden zijn tussen 6 en 13 juli dagelijks vanaf 13 uur welkom om de partijen van de toppers te volgen. Je kan ook zelf schaken, met een programma voor zowel clubschakers als ongeorganiseerde liefhebbers.
Kom je met het openbaar vervoer naar het NK, dan kan je vanaf Utrecht CS de sneltram nemen en ben je binnen een kwartier in het stadion. Heb je wat meer tijd dan raad ik je aan naar de Galgenwaard te wandelen via het singelplantsoen en de groene oever van de Kromme Rijn. Dat kost je een uur, met aan de creditzijde veel mooie stadsnatuur, monumenten (daarvan hebben we er 1539) en andere interessante objecten.
Je start op Utrecht Centraal aan de centrumzijde. Daar kom je buiten op het opgetilde stationsplein, onderdeel van de vernieuwing van het stationgebied die 15 jaar geleden gestart is. Sla hier rechtsaf en je ziet nog een paar gevels van het oude Hoog Catharijne.
Aan het einde van het plateau daal je met de (rol)trap af naar maaiveldniveau. Recht vooruit zie je vier kantoorkolossen die 150 jaar spoorgeschiedenis bestrijken, nog steeds de hoofdkantoren van NS en ProRail. Het meest markante gebouw , De Inktpot, werd kort na de Eerste Wereldoorlog gebouwd. Architect George van Heukelom ging creatief om met het knellende tekort aan bouwmaterialen en fundeerde het gebouw op 21 kilometer spoorstaven.
Sla bij de hoek linksaf richting binnenstad. Bij de stoplichten rechtdoor over de Mariabrug. Tot 2015 lag daar een viaduct over een 2×2 strooks stadsautoweg, in de jaren 1970 aangelegd als onderdeel van het Hoog Catharijne project. Dat vond iedereen achteraf een beetje dom, dus vanaf 2020 is het water weer terug in de singel. Sinds dat moment zijn de proseccosloepen ook in Utrecht aan een onweerstaanbare opmars begonnen.
Sla na de Mariabrug rechtsaf en ga nu het Zocherplantsoen volgen, medio 19e eeuw aangelegd na de sloop van de oude stadsmuren. Het hele singeltracé rond de binnenstad is de afgelopen jaren heringericht, waarbij de ruimte voor groen, wandelaar en fietser is vergroot.
Na een meter of 200 passeer je de 19e eeuwse oud-katholieke Gertrudiskathedraal, een niet zo bijzonder gebouw waarachter een heel bijzondere schuilkerk uit 1640 verborgen is: de Gertrudiskapel. Direct daarna passeer je Grand Hotel Karel V, in het voormalige Duitse Huis. Na jarenlange verwaarlozing door Defensie is het complex in de jaren 90 na een kraakactie gered van de sloop.
De Bartholomeibrug waar je nu langskomt is genoemd naar het Bartholomeus Gasthuis. Dat was in de 14e eeuw het eerste ziekenhuis van de stad en het heeft nog steeds een zorgfunctie (verpleeghuis). Als je bij de Geertekerk het hooggelegen pad over de kruin van het singelplantsoen volgt loop je vervolgens langs de zeven steegjes, een stokoud sociaal woningbouwproject gebouwd in de 19e eeuw door de Armenkamer (een kerkelijke instelling) met het geld uit de nalatenschap van een brouwer aan de Oudegracht. Het complex is begin jaren 90 van de sloop gered door acties van bewoners en andere inwoners met enig historisch besef. Het Lange Rozendaal (een van de steegjes) wordt nog opgevoerd in het de-facto Utrechtse volkslied Als ik boven op de Dom sta.
Aan de overkant van de singel zie je het voormalige hoofdgebouw van het Academisch Ziekenhuis Utrecht, waar op 27 april 1967 koning Willem Alexander ter wereld kwam. In 1989 is het ziekenhuis verhuisd naar het universiteitsterrein De Uithof en het oude AZU-terrein herontwikkeld als woon- en kantoorwijk. Een paar beeldbepalende gebouwen werden daarbij behouden.
De singel maakt hierna een bocht, waarna het wandelpad uitkomt op het Ledig Erf. Voor kroegschakers jarenlang het mekka van Utrecht. Maar een jaar of tien geleden gooide de nieuwe uitbater van café Ledig Erf de schakers eruit om groot geld te gaan verdienen met een mega-terras. Da’s gelukt. Onder het Ledig Erf door loopt een tunnel naar de Oudegracht die hier de singel kruist en over gaat in de Vaartse Rijn.
Steek hier de weg over naar het Louis Hartloopercomplex (een voormalig politiekantoor) en daarna rechts de Tolsteegbrug over. De bruggen en het straatmeubilair rond het Ledig Erf zijn interessante ontwerpen uit de Amsterdamse School.
Steek nu het Ledig Erf over en ga de Kromme Rijn volgen (aan de rechterzijde), die hier uitmondt in de singel. Je kruist de Albatrosbrug via een tunneltje, daarna loop je langs de sociale huurwoningen op het voormalige Malba-terrein, gebouwd in 1979 (architecten Kees de Kat en Rob Ouendag). Langs de Kromme Rijn waren -net als bij de Vaartse Rijn- veel bedrijven gevestigd, die via water bevoorraad werden. Toen dit in de loop van de 20e eeuw niet meer rendabel werd kwamen deze gebieden vrij voor stadsvernieuwing. Het Malba-complex heeft een gebouwde parkeervoorziening onder een deel van de woningen, in die tijd een unicum in de sociale huur.
Iets verderop loop je via een smalle corridor tussen het water en een hoog hek, waarachter een voormalige gevangenis uit 1897, plaatselijk beter bekend als het Luie End. Aan de overkant van de bajes ligt de monumentale begraafplaats Soestbergen: “Aan de ene kant legge ze, aan de andere kant zitten ze“. De laatste gebruiker van het complex, het Pieter Baan Centrum, is inmiddels verkast naar Almere en ook dit gebied wordt herontwikkeld tot woningbouw.
Direct na de bajes kom je onder het viaduct van de voormalige Oosterspoorbaan door. Vroeger een belangrijke verbinding tussen Noord- en Zuid-Nederland, via het Maliebaan station waar nu het Spoorwegmuseum gevestigd is. In de jaren tachtig denderden hier ’s nachts nog de chloortreinen tussen AKZO Delfzijl en Linne langs. Nu is dit deel van de Oosterspoorbaan herontwikkeld tot fietsroute met buurtparkje. Iets kleiner dan de High Line, maar het komt in de buurt.
Na het viaduct wordt de groenstrook breder en passeer je aan je rechterhand een interessante woonwijk uit de wederopbouwperiode 1950-1960. Hier vind je nog een complex duplexwoningen: kleine huurwoningen die bedoeld waren om na verloop van tijd samengevoegd te worden. Hier is dat niet gebeurd en dat blijkt achteraf, door de groei van het aantal 1- en 2-persoonshuishoudens, best handig.
Ook tref je er nog een redelijk ongeschonden winkelstrip onder portiekwoningen aan. Een snel uitstervend fenomeen. Aan de overkant van de Kromme Rijn zie je tussen het riet door een van de villa’s die door Gerrit Rietveld in de jaren 60 ontworpen werd aan de Breitnerlaan: woning Theissing
We naderen inmiddels onze bestemming, want de grote witte torenflat recht vooruit staat pal naast de Galgenwaard. Hoofdgebruiker Conclusion is sinds een maand ook hoofdsponsor van FC Utrecht. Je volgt nog steeds de Kromme Rijn, door een lange tunnel. Volg daarna het jaagpad met aan je rechterhand Lunet-I, het eerste van de vier forten aan weerszijden van de spoorlijnen Utrecht-Den Bosch en Utrecht-Arnhem, onderdeel van de Hollandse Waterlinie. Die is een paar jaar geleden aangewezen als UNESCO Werelderfgoed. Het Waterliniemuseum ligt een kilometer of drie verderop in Fort Vechten. De moeite van een bezoek waard, maar dan kan je beter een OV-fiets huren.
Sla bij de volgende brug linksaf en na 300 meter sta je voor de hoofdingang van de Galgenwaard, die gebruikt wordt voor bezoekers aan het NK Schaken. Kom je op 13 juli en houd je (ook) van voetballen, dan heb je mazzel: je kan direct ook de open dag van FC Utrecht bezoeken.
Paulus Jansen 